Người Lao Động Tại Nhật Bản: Tất Tần Tật Về Luật & Quyền Lợi Mới Nhất

Chào mừng những người con đất Việt đang sinh sống và làm việc tại đất nước mặt trời mọc! Cuộc sống và công việc tại Nhật Bản mang đến nhiều cơ hội, nhưng việc nắm vững luật lao động tại Nhật là vô cùng quan trọng để bảo vệ quyền lợi chính đáng của bạn. Hiểu rõ những quy định này không chỉ giúp bạn tránh khỏi những rủi ro không đáng có mà còn đảm bảo một môi trường làm việc công bằng và an toàn. YUMIFOODS sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện và cập nhật nhất về luật lao động tại Nhật, những quyền lợi cơ bản mà bạn cần biết, và những lưu ý quan trọng khi làm việc tại xứ sở hoa anh đào.

Luật Lao Động Tại Nhật Bản: Nền Tảng Bảo Vệ Người Lao Động

Luật lao động tại Nhật (労働法 – Roudouhou) là hệ thống các quy định pháp lý được chính phủ Nhật Bản ban hành nhằm điều chỉnh mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động. Mục tiêu tối thượng của bộ luật này là đảm bảo sự công bằng, an toàn và quyền lợi cho tất cả những ai đang làm việc trên đất Nhật, bao gồm cả hơn 1,82 triệu lao động nước ngoài (theo thống kê năm 2024).

Vai trò then chốt của Luật lao động Nhật Bản:

• Bảo đảm điều kiện làm việc công bằng, an toàn và nhân đạo.
• Nâng cao chất lượng cuộc sống cho người lao động.
• Ngăn chặn tình trạng bóc lột sức lao động.
• Tạo sự cân bằng trong mối quan hệ giữa người lao động và doanh nghiệp.

Dù bạn là lao động kỹ năng đặc định, thực tập sinh, kỹ sư hay làm việc theo bất kỳ hình thức nào, luật lao động tại Nhật đều bảo vệ bạn.

Các đạo luật trụ cột trong hệ thống Luật lao động Nhật Bản:

1. Luật Tiêu chuẩn Lao động (Labor Standards Act – 労働基準法): Chi phối các vấn đề cốt lõi như tiền lương, giờ làm việc, ngày nghỉ, sa thải, hợp đồng lao động và an toàn lao động.
2. Luật Quan hệ Lao động (Labor Union Act – 労働組合法): Bảo vệ quyền thành lập và tham gia công đoàn, quyền thương lượng tập thể và đình công của người lao động.
3. Luật Hợp đồng Lao động (Labor Contract Law – 労働契約法) (2007): Tập trung vào việc thiết lập và thực thi các điều khoản trong hợp đồng lao động, bao gồm cả bồi thường và chấm dứt hợp đồng.

Ngoài ra, còn có các luật liên quan như Luật về Nâng cao An toàn Sức khỏe, Luật Bình đẳng giới tại nơi làm việc và Luật Phục hồi Công lý khi có tranh chấp lao động.

Quyền Lợi Cơ Bản Của Người Lao Động Theo Luật Lao Động Nhật Bản

Luật lao động tại Nhật đảm bảo một loạt các quyền lợi cơ bản cho người lao động, giúp bạn an tâm làm việc và xây dựng cuộc sống tại Nhật Bản.

1. Quyền được hưởng lương tối thiểu:

• Mức lương tối thiểu được quy định theo từng khu vực và ngành nghề.
• Mức lương tối thiểu trung bình toàn quốc năm 2025 là 1004 yên/giờ (cao nhất Tokyo: 1120 yên/giờ, thấp nhất Kochi: 900 yên/giờ).
• Trả lương thấp hơn mức tối thiểu là hành vi vi phạm pháp luật, có thể bị phạt tới 500.000 yên hoặc phạt tù.
• Người lao động có quyền khiếu nại để đòi lại quyền lợi.

2. Quyền nghỉ ốm, nghỉ phép và phúc lợi:

• Nghỉ phép: Người lao động làm việc liên tục trên 6 tháng và đi làm trên 80% số ngày được nghỉ phép có lương (từ 10 ngày/năm đến tối đa 20 ngày/năm tùy thâm niên).
• Nghỉ ốm: Có thể sử dụng ngày nghỉ phép hoặc nhận hỗ trợ từ bảo hiểm sức khỏe (2/3 thu nhập, tối đa 18 tháng).
• Phúc lợi xã hội: Bao gồm hỗ trợ chăm con, nghỉ thai sản, trợ cấp chăm sóc người thân và bồi thường tai nạn lao động.

3. Quyền chống lại sự phân biệt đối xử tại nơi làm việc:

• Nghiêm cấm mọi hình thức phân biệt đối xử dựa trên quốc tịch, giới tính, tuổi tác, khuyết tật, tư tưởng hoặc lập trường chính trị.
• Người lao động nước ngoài có quyền khiếu nại nếu bị phân biệt đối xử trong thăng tiến, chấm dứt hợp đồng hoặc trả lương.
• Công ty trên 101 lao động bắt buộc ban hành quy tắc nội bộ về phòng ngừa và xử lý khiếu nại phân biệt đối xử (từ năm 2024).

Quy Định Về Thời Gian Làm Việc và Giờ Tăng Ca

Luật lao động tại Nhật đặc biệt chú trọng đến thời gian làm việc để bảo vệ sức khỏe và sự cân bằng cuộc sống của người lao động.

• Số giờ làm việc tiêu chuẩn: Không quá 8 tiếng/ngày và 40 tiếng/tuần (một số ngành đặc thù có thể lên đến 44 tiếng/tuần).
• Làm thêm giờ: Phải có “Hiệp định về làm thêm giờ” (36 Agreement) được nộp lên Cục Lao động và công khai. Người lao động có quyền từ chối làm thêm nếu không có thỏa thuận rõ ràng.
• Giới hạn giờ làm thêm (từ 4/2024): Không quá 45 giờ/tháng và 360 giờ/năm (trường hợp đặc biệt có thể lên đến 80-100 giờ/tháng nhưng không được kéo dài liên tục).
• Mức lương tăng ca:
  • Tăng 125% so với lương thông thường.
  • Làm thêm sau 22h: 150%.
  • Làm thêm vào ngày nghỉ: 135%.
  • Một số ngành có thể được tăng thêm thưởng giờ làm đêm (25%).

Hợp Đồng Lao Động Tại Nhật Bản: Những Điều Cần Nắm Rõ

Hợp đồng lao động là văn bản pháp lý quan trọng nhất xác định quyền và nghĩa vụ của bạn và người sử dụng lao động.

Các loại hợp đồng lao động phổ biến:

• Hợp đồng không thời hạn (正社員 – Seishain): Làm việc lâu dài, không giới hạn thời gian.
• Hợp đồng có thời hạn (契約社員 – Keiyaku shain): Thường từ 6 tháng đến 1 năm, có thể tái ký (phổ biến cho lao động kỹ năng đặc định và thực tập sinh).
• Hợp đồng bán thời gian/theo giờ (パート・アルバイト – Part-time, Arubaito): Dành cho sinh viên, người làm tạm thời.

Lưu ý quan trọng: Người lao động làm việc liên tục trên 5 năm theo hợp đồng có thời hạn có quyền yêu cầu chuyển sang hợp đồng không thời hạn (từ năm 2023).

Điều khoản quan trọng cần kiểm tra kỹ trong hợp đồng:

• Thời gian làm việc và lịch làm cụ thể.
• Mức lương và cách tính lương, phụ cấp, thưởng.
• Chính sách nghỉ phép, nghỉ lễ.
• Bảo hiểm xã hội và thuế.
• Điều kiện chấm dứt hợp đồng, phạt vi phạm, thời gian báo trước.

Quyền và nghĩa vụ khi ký hợp đồng:

• Quyền: Nhận lương, nghỉ phép, bảo hiểm theo thỏa thuận; khiếu nại khi bị xâm phạm; yêu cầu điều chỉnh hợp đồng sai lệch.
• Nghĩa vụ: Thực hiện đúng nội dung hợp đồng; không tự ý nghỉ ngang; tuân thủ quy định công ty và pháp luật Nhật Bản.

Môi Trường Làm Việc An Toàn và Công Bằng Theo Luật Lao Động Nhật Bản

Luật lao động tại Nhật đặt ra các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về môi trường làm việc.

• An toàn lao động: Doanh nghiệp bắt buộc kiểm tra định kỳ điều kiện lao động, đào tạo về an toàn, cung cấp thiết bị bảo hộ. Công ty trên 50 nhân viên phải có cán bộ chuyên trách an toàn (từ 2025).
• Chống quấy rối và phân biệt đối xử (Workplace Harassment Act – 2022): Doanh nghiệp phải có quy trình xử lý khiếu nại quấy rối (tinh thần, tình dục, liên quan đến chăm sóc/sinh nở). Cấm phân biệt đối xử với lao động nước ngoài về lương.
• Bảo vệ sức khỏe: Khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần/năm do công ty chi trả. Ngành đặc biệt kiểm tra 2 lần/năm. Dự kiến mở rộng chính sách “Mental Health Care” bắt buộc (từ 2026).

Phúc Lợi Xã Hội và Chế Độ Bảo Hiểm Bắt Buộc

Tất cả người lao động làm việc trên 3 tháng và trên 20 giờ/tuần đều phải tham gia các loại bảo hiểm bắt buộc:

• Bảo hiểm y tế (健康保険 – Kenkou Hoken): Chi trả 70% chi phí khám chữa bệnh.
• Bảo hiểm hưu trí (厚生年金保険 – Kousei Nenkin Hoken): Nhận lương hưu sau 10 năm đóng hoặc hoàn tiền khi về nước.
• Bảo hiểm thất nghiệp (雇用保険 – Koyou Hoken): Hỗ trợ tài chính khi mất việc (yêu cầu làm việc tối thiểu 6 tháng).
• Bảo hiểm tai nạn lao động (労災保険 – Rousai Hoken): Bồi thường tai nạn/bệnh nghề nghiệp (do doanh nghiệp chi trả).

Lợi ích khi tham gia bảo hiểm xã hội: Chi trả khám chữa bệnh, nhận tiền nghỉ ốm/thai sản/chăm con, hưởng lương hưu, trợ cấp thất nghiệp. Có thể hoàn thuế và nhận lại tiền bảo hiểm hưu trí sau khi về nước.

Chế độ bảo hiểm thất nghiệp và lương hưu: Chi tiết về điều kiện hưởng và mức hưởng đã được đề cập trong phần trước.

Những Lỗi Thường Gặp Của Người Lao Động Với Luật Lao Động Nhật Bản

Để tránh những rắc rối không đáng có, hãy lưu ý những lỗi thường gặp sau:

• Không kiểm tra kỹ hợp đồng lao động trước khi ký.
• Không nắm bắt quyền lợi về bảo hiểm và ngày nghỉ phép.
• Không lên tiếng khi bị vi phạm quyền lợi tại nơi làm việc.

Lời Khuyên Để Đảm Bảo Quyền Lợi Khi Làm Việc Tại Nhật Bản

• Chủ động tìm hiểu Luật lao động tại Nhật qua các nguồn chính thống (website Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi; JITCO; “Foreigner Employment Guide” của Hello Work).
• Liên hệ với nhà tư vấn pháp luật uy tín (Trung tâm hỗ trợ pháp luật miễn phí, văn phòng luật sư công cộng, tổ chức phi chính phủ) khi gặp vấn đề. Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ và thông tin khi tư vấn.
• Tận dụng các dịch vụ hỗ trợ từ TokuteiGino: Tư vấn và kiểm tra hợp đồng miễn phí, hỗ trợ phiên dịch, đăng ký bảo hiểm, đại diện đàm phán, hỗ trợ pháp lý về visa, cung cấp tài liệu hướng dẫn Luật lao động bằng tiếng Việt.

YUMIFOODS hiểu rằng cuộc sống xa nhà của người Việt tại Nhật Bản có thể gặp nhiều khó khăn. Chúng tôi luôn mong muốn không chỉ mang đến những sản phẩm thực phẩm Việt tại Nhật đậm đà hương vị quê nhà mà còn cung cấp những thông tin hữu ích để bạn có thể an tâm làm việc và sinh sống.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về luật lao động tại Nhật hoặc cần hỗ trợ, đừng ngần ngại liên hệ với các tổ chức uy tín như TokuteiGino. Hãy luôn bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình để có một hành trình làm việc tại Nhật Bản suôn sẻ và thành công!